رویداد «جایگاه تشکل‌ها بر قله تولید» به همت هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی در نمایشگاه قرار هفتم مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع)، دوشنبه 23 مهر 1403، با حضور دکتر شایان نادری (معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان امور عشایر)، دکتر روح الله ایزدخواه (نماینده مجلس شورای اسلامی)، آقای علیرضا یوردخانی (مدیرعامل تعاونی عشایری گرمسار و آرادان)، دکتر سید امیرحسین مدنی (مدیرعامل بنیاد برکت) و جمعی از اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد. این رویداد با رونمایی و اکران مستند «تَلَک» که به همت هسته سیاست کشاورزی و منابع طبیعی و مجموعه آوای رشد تولید شده است، آغاز گردید.
مستند «تَلَک»
«تَلَک» روایتی است از اعضای تعاونی عشایری گرمسار و آرادان که با همیاری یکدیگر از سال ۱۳۹۵ تحولی در زنجیره تولید دامداری خود ایجاد کرده‌اند. این عشایر دامدار، با اصلاح ساختار تعاونی و ایستادن پای کار جمعی خود توانسته‌اند از طریق راه‌اندازی یک کارخانه تولید خوراک دام با سه خط تولید فناورانه، بر مهم‌ترین مسئله‌ای که اکثر دامداران با آن دست به گیربانند، یعنی گرانی خوراک دام، غلبه کنند. اکنون اعضای این تعاونی، جزء معدود دامدارانی هستند که مشکلی در تأمین خوراک دامِ با کیفیت و با قیمت مناسب ندارند.
دکتر هاشم سوداگر
پس از اکران تلک، دکتر هاشم سوداگر، پژوهشگر هسته سیاست کشاورز و منابع طبیعی مرکز رشد، ضمن خوشآمدگویی به مهمانان، اظهار داشت واقعیت نظام تولید کشاورزی ایران و قریب به اتفاق کشورهای دنیا حتی کشورهای صنعتی همچون امریکا، واحدهای تولید کشاورزی خانوادگی و انفرادی است. اما اندازه و مقیاس این واحدهای تولید خانوادگی در کشورهای مختلف متفاوت است. اندازه واحدهای تولید، تابعی از شرایط اقلیمی، اقتصادی و قوانین و مقررات زمین در هر کشور است. این اقتضائات در کشور ما موجب کوچکی اکثر واحدهای تولید کشاورزی شده و این امر موجب کاهش صرفه اقتصادی شده است. در این شرایط، بهره‌گیری از ظرفیت تشکل‌های کشاورزی، راهبردی مؤثر در جهت کاهش هزینه‌های تولید و افزایش درآمد کشاورزان است. کشاورزانی که با هم متشکل شوند، می‌توانند با خرید عمده نهاده‌ها، هزینه‌های تولید را کاهش دهند و با ورود به حلقه‌های فرآوری و بازاررسانی محصولات کشاورزی، از خام فروشی محصولات اجتناب کنند و سهم بیشتری از ارزش افزوده زنجیره تولید را به خود اختصاص دهند.
وی تأکید کرد تشکل و یاریگری در پیشینه کشاورزی ایران جایگاهی ویژه داشته است اما از دهه 1340 با مداخلات دولتی همچون ملی‌سازی منابع طبیعی و اصلاحات ارضی افول کرده است. با این حال هنوز زمینه فرهنگی آن بین روستائیان و عشایر وجود دارد. امروزه ترویج رویکرد ایجاد و ارتقاء تشکل‌های کشاورزی نیازمند فرهنگ‌سازی جدی است و این فرهنگ‌سازی نیازمند ابزارهای رسانه‌ای است. ساخت مستند «تلک» کوششی است برای توسعه محصولات رسانه‌ایِ ترویج‌کننده فرهنگ تشکل.
دکتر شایان نادری
دکتر شایان نادری، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان امور عشایر ایران در ادامه، ضمن تأکید بر اهمیت تشکل‌ها و تعاونی‌های تولید به آسیب‌شناسی تشکل‌ها و نگاه دولت به آنان پرداخت. وی گفت تشکل‌های کشاورزی حد واسط بین حاکمیت و مردمند و به این واسطه، می‌توانند سیاست‌های دولتی را به یک سیاست‌هایی موفق و عملی تبدیل کنند. در این راستا اگر سیاست‌های حمایتی دولت به موقع و با اعتماد به تشکل‌ها صورت بگیرد، تشکل‌ها می‌توانند استقلال خود را حفظ کنند و مسائل کشاورزان را حل نمایند.
وی افزود اگر تعاونی عشایری پویا باشد و اعضا نیز به آن اطمینان پیدا کنند می‌توانند یک حلقه واسط برای عرضه محصولات تولیدی عشایری باشند و خلا بازار رسانی محصولات عشایر را پر کنند. سیاست‌ها باید به گونه‌ای باشند که مدل‌هایی مانند تعاونی عشایری گرمسار و آرادان تکثیر شوند.
آقای علیرضا یوردخانی
آقای علیرضا یوردخانی، مدیرعامل تعاونی عشایری گرمسار و آرادان اظهار داشت اگر بخواهیم سه دهک پایین جامعه را حمایت کنیم، باید از خود این دهک‌ها برای توانمندسازی خودشان استفاده کنیم. در این راستا باید افراد شاخص این دهک‌ها را شناسایی کنیم و به آنها میدان دهیم؛ افرادی که توانمندی بالایی دارند ولی موقعیتی برای شکوفا شدن نداشته‌اند. این افراد باید به عنوان متولی انتخاب شوند و دولت باید به واسطه این متولیان، طرح‌ها و نظارت‌های خود را تعریف کند؛ متولیانی که متکی به علم روز و دانش بومی- محلی هستند.
وی افزود سال گذشته در استان سمنان، در یکی از شهرستان‌ها ۲۳ هزار راس دام مولد کشتار شد ولی در شهرستان گرمسار فقط ۶۰ راس دام مولد به کشتارگاه رفت. این در شرایطی است که هر دو شهرستان تحت نظر یک مدیر کل و یک استاندارند، اما تفاوت در این است که یک شهرستان متولی بومی داشته و شهرستان دیگر متولی بومی نداشته است. دولت باید توسط این افراد، تشکل‌ها را راه بیندازد تا روستاها در ریل توسعه قرار گیرند، نه اینکه با بسته‌های حمایتی مانند سبد کالا مردم را وابسته کند.
دکتر روح الله ایزدخواه
در ادامه این نشست، دکتر روح الله ایزدخواه، نماینده مجلس شورای اسلامی، به اهمیت نقش مردم و تشکل‌ها در اقتصاد پرداخت و گفت ما برای اداره کشور به تحولی نرم‌افزاری و خلق جرأت برای تصمیم‌گیری در مسائل اجرایی نیازمندیم. ما در مقوله تعاونی و تشکل هم بن‌مایه‌های قوی داریم و هم یک غفلت تاریخی. ما در این باره ظرفیت اجتماعی، فرهنگی و تجربه زیسته فراوانی داریم. امروزه با وجود مشکلات داخلی و خارجی در مسیر پیشرفت کشور، راهی جز مردمی‌سازی پیش روی ما نیست. به عبارت دیگر، مردمی‌سازی تنها راه ممکن و مطلوب برای پیشرفت کشور است.
برای مردمی‌سازی اولین و ممکن‌ترین مسیر، تکیه بر تشکل‌هاست. مردم مصرف‌کننده توسعه نیستند، بلکه عامل توسعه و پیشرفت‌‌اند. پیشرفت وقتی محقق می‌شود که مردم عاملیت داشته باشند و خودشان کشور را پیش ببرند و دولت، به جای تصدی‌گر، تولی‌گری یا حمایت‌گری، باید تبدیل شود به دولت پرورشگر. یعنی کاری کند که کار مردم گل کند و شکوفا شود. نهادها و ابزارهای اقتصادی نیز باید در اختیار تشکل‌ها باشد. قانون تعاون سال ۱۳۵۰ به تعاونی اجازه می‌دهد حساب مالی و صندوق داشته باشد. اما از این ظرفیت‌ها استفاده نکرده‌ایم. چرا باید در یک جامعه، کشاورز دنبال بانک بدود و به آن نرسد؟! بانکی که اساساً کارمند را بیشتر از کشاورز قبول دارد!
دکتر سید امیرحسین مدنی
دکتر سید امیرحسین مدنی، مدیرعامل بنیاد برکت، قوانین و مقررات را پس‌زننده تشکل داشت و اظهار داشت من امید ندارم که از مسیر دستگاه‌ها دولتی ما برای متشکل شدن کشاورزان کار مؤثری انجام شود. راه برون‌رفت از وضعیت موجود این است که افرادی شجاع در مجموعه‌های توانمند قرار بگیرند و تمام سختی‌ها را به جان بخرند و در میدان افرادی مانند آقای یوردخانی در گرمسار، نادعلیزاده در خرماکلا و ... را به خوبی به دیگران معرفی کنند و از آنها الگو و ابر الگو بسازند. به این روش می‌توانیم رفته رفته جوانه‌هایی را در کشور شاهد باشیم که اگر این جوانه‌ها زیاد شدند و کنار هم قرار گرفتند، می‌توانیم بگوییم یک حرکت جهادی رقم خورده است.
