چکیده
هدف: اغلب، خط مشی‌ها را مبتنی بر اهدافشان ارزشیابی می‌کنند؛ اما بررسی‌های ارزشیابی برنامه‌های عمومی نشان می‌دهد که ارزشیابیِ خودِ هدف، بیش و پیش از رسیدن خط مشی‌ها به اهداف اهمیت دارد. سرمنشأ این توجه اساسی به ارزشیابی هدف، رویکرد «ارزشیابی آزاد از هدف» اسکریون است. یکی از خط مشی‌های مهم هر کشور، خط مشی در قبال محصولات اساسی کشاورزی است و گندم، مهم‌ترین محصول اساسی ایران به شمار می‌رود. هدف از مقاله حاضر، ارزشیابی آزاد از هدفِ خط مشی گندم، متناسب با ارزش‌ها و اقتضاهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران است.
روش: داده‌های پژوهش که از طریق مصاحبه و مرور اسناد گردآوری شده‌اند با استفاده از روش ارزشیابی زمینه در رویکرد جامع ارزشیابی CIPP استافل بیم و بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون نظریه‌محور (قیاسی) تحلیل شد.
یافته‌ها: با استفاده از نمودار وسیله ـ هدف، سلسله مراتبی از اهداف خط مشی گندم ارائه شده است. با استفاده از نمودار درخت اهداف، امکان تحلیل راهبردهای بدیل برای خودکفایی فراهم شده است. با شناسایی نیازهای کشاورزان و مردم، مؤلفه‌های زمینه‌ای خط مشی گندم در قالب مسائل، داشته‌ها، فرصت‌ها تحلیل شده است.
نتیجه‌‌گیری: نتایج پژوهش بیانگر نوعی از جابه‌جایی اهداف در برنامه‌های کلیدی گندم کشور، توقف در سطحی از زنجیره وسیله ـ هدف، یعنی قطع واردات گندم و بازماندن از ادامه حرکت به سمت ارزش‌ها و اهدافِ مهم‌تر و نیز محدود شدنِ دامنه اهداف به افزایش تولید گندم است. پیوند عواقب برآمده از ضعف در دقت، عمق و وسعت اهداف این برنامه‌ها با مسائلی مانند نداشتن مدیریت و کمبود منابع آبی، دست‌مایه واکاوی کردن کل جهت‌گیری خط مشی گندم کشور شده است. نوآوری پژوهش حاضر، کاربست یکی از مدل‌های کلاسیک ارزشیابی در یک خط مشی مهم و واقعی کشور و نشان دادن کارآمدی آن است.
برای مطالعه این مقاله به اینجا مراجعه کنید.
